ở phần trước Dethikiemtra.com đã chia sẻ cách Phân tích, bình luận một tác phẩm văn học, phần tiếp theo này chúng ta cùng xem chủ đề: Cách Cảm thụ về một đoạn văn, đoạn thơ hay – Nghị luận Văn học.
Để làm bài cảm thụ về một đoạn văn, đoạn thơ, học sinh không Chỉ cần đọc kĩ bản thân đoạn văn, đoạn thơ đó mà cần đọc và tìm hiểu về toàn bộ tác phẩm vì bất kì yếu tố nào cũng chỉ bộc lộ đầy đủ ý nghĩa của nó trong chỉnh thể. Đặt đoạn thơ, đoạn văn trong chỉnh thể tác phẩm, chúng ta sẽ xác định được vị trí, vai trò của nó một cách chính xác và đầy đủ nhất. Khi đi thấy được đầy đủ về vị trí, vai trò của đoạn thơ, đoạn văn trong toàn tác phẩm, ta sẽ tiến hành khai thác nó vê các mặt nội dung cũng như nghệ thuật.
Với những đoạn thơ ngắn, ta có thể khai thác theo lối bổ ngang – lần lượt xem xét, cắt nghĩa và đánh giá từng câu, thậm chí từng từ ở các mặt ý nghĩa, âm thanh, các quan hệ nghĩa trong câu, điểm sáng tạo và hiệu quả nghệ thuật của sự sáng tạo ấy.
Với đoạn thơ dài, để tránh trùng lặp, dàn trải nếu phân tích theo lối bổ dọc – nghĩa là xác định những nội dung cảm xúc đưọc biểu hiện, cách biểu hiện những nội dung đó. Trong quá trình triển khai ý, cần chọn được những câu thơ, ý thơ, hình ảnh thơ đặc sắc nhất để bình gá làm sáng tỏ ý. Lưu ý là chỉ khai thác những yếu tô đó ở khía cạnh dạng cần làm sáng tỏ, không nên vì “tiện thể” mà khai thác tất cả các mặt sẽ làm ý bị loãng, thiếu tập trung. Chẳng hạn, khi phân tích đoạn thơ đầu của bài Tây Tiến (Quang Dũng), để nói về vẻ hùng vĩ hiểm trở của không gian miền Tây bắc, có thể chọn câu thơ “Heo hút cồn mây súng ngửi trời”. Song khi phân tích để làm rõ vẻ hùng vĩ, hiểm trở thì chỉ cần khai thác từ “heo hút”, “cồn mây” là đủ. Cụm từ “súng ngửi trời” nên để lại cho ý về người lính Tây Tiến sẽ hay hơn.
Với đoạn văn xuôi, nên tách ra thành các mặt nội dung và hình thức để khai thác đoạn văn được lựa chọn thường phải là những đoạn văn quan trọng, chủ chốt để thể hiện một đặc điểm nào đó của nhân vật, của bối cảnh hoặc là đoạn trữ tình ngoại để chứa đựng tư tưởng của tác giả. Hiểu được điều này rất quan trọng vì nó giúp cho việc lập ý trở nên chính xác. Khi khai thác, cần chú ý tới điểm nhìn trần thuật, ngôn ngữ, giọng văn của tác giả chứ không nên chỉ xem xét ý tứ trong đoạn văn. Nghĩa là bên cạnh việc trả lời câu hỏi “nó nói ý gì?” thì còn phải trả lời cả câu hỏi “nó nói như thế nào?”, “nói bằng cách nào?”.
Phần tiếp theo: Cách Phân tích nhân vật trong tác phẩm văn học hay
