Bài 17. Thổ nhưỡng quyển. Các nhân tố hình thành thổ nhưỡng SBT Địa lớp 10: Trên Trái đất, tại sao tính chất của đất ở mỗi nơi lại khác?

Các nhân tố hình thành đất

Vai trò của các nhân tố trong sự hình thành đất

Ví dụ

Đá mẹ

Khí hậu

Sinh vật

Địa hình

Thời gian

Con người

Các nhân tố hình thành đất

Vai trò của các nhân tố trong sự hình thành đất

Ví dụ

Đá mẹ

Đá mẹ là nguồn cung cấp vật chất vô cơ cho đất. do đó quyết định thành phần khoáng vật, thành phần cơ giới và ảnh hưởng đến nhiều tính chất đất.

Đất badan hình thành từ phun trào núi lửa.

Đất feralit phát triển trên đá vôi co nguồn gốc đá mẹ là đá vôi

Khí hậu

Các yếu tố khí hậu ảnh hưởng trực tiếp đến sự hình thành đất là nhiệt và ẩm. Tác động của nhiệt và ẩm làm cho đá gốc bị phá huỷ (về mặt vật lí và hoá học) thành những sản phẩm phong hoá, rồi sau đó tiếp tục bị phong hoá thành đất. Nhiệt và ẩm còn ảnh hưởng tới sự hoà tan, rửa trôi hoặc tích tụ vật chất trong các tầng đất, đồng thời tạo môi trường để vi sinh vật phân giải và tổng hợp chất hữu cơ cho đất.
Khí hậu ảnh hưởng; gián tiếp đến sự thành tạo đất thông qua lớp phủ thực vật. Thực vật sinh trưởng tốt sẽ hạn chế việc xói mòn đất, đồng thời cung cấp nhiều chất hữu cơ cho đất.

Vùng khí hậu hoang mạc thường là đất cát

Sinh vật

Sinh vật đóng vai trò chủ đạo trong sự hình thành đất : thực vật cung cấp vật chất hữu cơ, rễ thực vật bám vào các khe nứt của đá làm phá huỷ đá. Vi sinh vật phân giải xác sinh vật và tổng hợp thành mùn. Động vật sống trong đất cũng góp phần làm biến đổi tính chất đất.

Sinh vật lá kim khi rụng lá tạo ra lớp mùn giúp hình thành đất pốt dôn

Giun sống trong đất và giúp đất tơi xốp.

Địa hình

Ớ vùng núi cao, do nhiệt độ thấp nên quá trình phá huỷ đá xảy ra chậm, làm cho quá trình hình thành đất yếu. Địa hình dốc làm cho đất dễ bị xói mòn, tầng đất thường mong. Ở nơi bằng phẳng, quá trình bồi tụ ưu thế nên tầng đất thường dày và giàu chất dinh dưỡng hơn.
Mặt khác, địa hình ảnh hưởng tới khí hậu, từ đó tạo ra các vành đai đất khác nhau theo độ cao.

Độ cao trên 2000m  ở nước ta có đất mùn núi cao

Thời gian

Đá gốc biến thành đất cần có thời gian. Thời gian hình thành đất còn gọi là tuổi đất. Thời gian kể từ khi một loại đất được hình thành đến nay được gọi là tuổi tuyệt đối của đất. Tuổi của đất là nhân tố biểu thị thời gian tác động của các yếu tố hình thành đất dài hay ngắn, mặt khác còn thể hiện cường độ của các quá trình tác động đó.

Con người

Tác động tích cực hoặc tiêu cực đến sự hình thành đất

Bón phân

Chặt phá rừng