Sự suy yếu của nhà nước phong kiến tập quyền đã diễn ra như thế nào ?
Để trả lời câu hỏi này, hãy dựa vào SGK trả lời các câu hỏi như:
– Những biểu hiện về sự mục nát của vua, quan nhà Lê đầu thế kỉ XVI (liên hệ với bài 21, mục 1, nêu lên được những biểu hiện chính như vua, quan ăn chơi xa xỉ, nội bộ vương triển mâu thuẫn…).
– Cuộc xung đột Nam – Bắc triều diễn ra vào lúc nào ? Những biểu hiện về sự suy yếu của nhà nước tập quyền.
– Thời gian diễn ra cuộc xung đột kéo dài Trịnh – Nguyễn, những biểu hiện của sự suy yếu của chính quyền phong kiến Lê -Trịnh ở Đàng Ngoài, nhà Nguyễn ờ Đàng Trong.
Hệ thống, tổng hợp các biểu hiện nói trên để rút ra kết luận : từ thế kỉ XVI, nhà nước phong kiến tập quyền đã suy yếu.
Quang Trung đã đặt nền tảng cho việc thống nhất đất nước và xây dựng quốc gia như thế nào ?
Advertisements (Quảng cáo)
Cần liên hệ với mục II, bài 25 để trả lời, nêu lên được vai trò và những đóng góp to lớn có ý nghĩa quyết định của phong trào Tây Sơn và của vương triều Quang Trung thể hiện trong diễn biến của phong trào Tây Sơn như là người chỉ huy quân Tây Sơn bắt, giết chúa Nguyễn, lật đổ chính quyền chúa Nguyễn ở Đàng Trong, cũng là người chỉ huy quân Tây Sơn tiến ra Bắc, tiêu diệt chính quyền họ Trịnh và sau đó là chính quyền vua Lê, xoá bỏ ranh giới chia cắt đất nước, là vị tổng chỉ huy đánh bại 5 vạn quân xâm lược Xiêm, 29 vạn quân xâm lược Thanh, là vị hoàng đế sáng lập ra Vương triều Tây Sơn với nhiều chính sách cải cách tích cực… củng cố nền độc lập tự chủ của dân tộc. Từ đó rút ra kết luận trả lời câu hỏi.
Nhà Nguyễn lập lại chế độ phong kiến tập quyền ra sao ?
Advertisements (Quảng cáo)
Để trả lời câu hỏi này, cần liên hệ với bài 24, SGK, lần lượt trình bày các sự kiện như :
Sau khi đánh bại Tây Sơn, Nguyễn Ánh đã làm gì (tổ chức bộ máy quan lại ở triều đình và các địa phương, xưng vương, xưng hoàng đế) kết hợp với vẽ sơ đồ tổ chức bộ máy nhà nước của Gia Long, đối chiếu với tổ chức bộ máy nhà nước thời Lê, Mạc để trả lời câu hỏi.
Tình hình kinh tế, văn hoá ở các thế kỉ XVI – nửa đầu thế kỉ XIX
|
Kinh tế |
Văn hóa |
|||
|
Nông nghiệp |
Công thương nghiệp |
Tôn giáo |
Chữ viết |
Văn học & Nghệ thuật |
|
– Đàng Ngoài nông nghiệp trì trệ, vua quan không quan tâm đến ruộng đất. – ĐàngTrong rất phát triển, tổ chức khai hoang, cấp nông cụ,… |
– Xuất hiện nhiều làng nghề thủ công nổi tiếng như gốm Bát Tràng,… – Chợ, phố xá mọc lên nhiều, xuất hiện thêm nhiều thành thị. |
– Từ thế kỉ XVI, xuất hiện đạo Thiên Chúa giáo. |
– Thế kỉ XVII, chữ Quốc ngữ được ra đời. |
– Văn học; Xuất hiện nhiều tác phẩm chữ Nôm, tiêu biểu là Nguyễn Bỉnh Khiêm, Đào Duy Từ,… -Văn học dân gian có nhiều thể loại. – Nghệ thuật phát triển đa dạng như chèo tuồng, hát ả đào,… |
Em hãy lập bảng thống kê các cuộc khởi nghĩa nông dân từ thế kỉ XVI đến giữa thế kỉ XIX.
| STT | Tên cuộc khởi nghĩa | Người lãnh đạo | Thời gian | Tóm tắt diễn biến chính | Ý nghĩa |
| 1 | Khởi nghĩa của Trần Tuân | Trần Tuân | 1511 | Đóng quân ở Sơn Tây, nghĩa quân có tới hàng vạn người, đã từng tiến về Từ Liêm, uy hiếp kinh thành Thăng Long. | Các cuộc khởi nghĩa đều bị dập tắt nhưng góp phần làm cho triều đình nhà Lê mau chóng sụp đổ. |
| 2 | Khởi nghĩa của Lê Hy, Thịnh Hưng | Lê Hy, Thịnh Hưng | 1512 | Nghĩa quân hoạt động ở Nghệ An, phát triển ra Thanh Hóa | |
| 3 | Khởi nghĩa của Phùng Chương | Phùng Chương | 1515 | Nghĩa quân hoạt động mạnh ở Tam Đảo | |
| 4 | Khởi nghĩa của Trần CảoTrần Cảo | Trần Cảo | 1516 | Đóng quân ở Đông Triều. Nghĩa quân 3 lần tấn công Thăng Long, có lần chiếm được kinh thành, vua quan nhà Lê phải chạy vào Thanh Hóa. | |
| 5 | Khởi nghĩa của Nguyễn Dương Hưng | Nguyễn Dương Hưng | 1737 | Nổ ra ở Sơn Tây, mở đầu phong trào nông dân Đàng Ngoài. | Các cuộc khởi nghĩa đều thất bại nhưng ý chí đấu tranh chống áp bức cường quyền đã làm cho cơ đồ họ Trịnh bị lung lay. |
| 6 | Khởi nghĩa của Lê Duy Mật | Lê Duy Mật | 1738 – 1770 | Hoạt động khắp vùng Thanh Hóa, Nghệ An. | |
| 7 | Khởi nghĩa của Nguyễn Danh Phương | Nguyễn Danh Phương | 1740 – 1751 | Căn cứ chính ở Tam Đảo và lan rộng khắp Sơn Tây, Tuyên Quang. | |
| 8 | Khởi nghĩa của Nguyễn Hữu Cầu | Nguyễn Hữu Cầu | 1741 – 1751 |
Cuộc khởi nghĩa xuất phát từ Đồ Sơn, Hải Phòng, di chuyển lên Kinh Bắc, uy hiếp Thăng Long rồi xuống Sơn Nam,vào Thanh Hóa, Nghệ An. Nghĩa quân lấy khẩu hiệu “Lấy của nhà giàu chia cho người nghèo”, được nhân dân hưởng ứng nhiệt tình. |
|
| 9 | Khởi nghĩa của Hoàng Công Chất | Hoàng Công Chất | 1739 – 1769 | Căn cứ chính ở Điện Biên. Nghĩa quân đã bảo vệ biên giới và giúp dân ổn định cuộc sống trong các bản mường. | |
| 10 | Khởi nghĩa Tây Sơn | Nguyễn Nhạc, Nguyễn Lữ, Nguyễn Huệ | 1771 |
– Căn cứ chính ở Tây Sơn, xây thành lũy, lập kho tàng, luyện nghĩa quân. – Nghĩa quân “lấy của người giàu chia cho người nghèo”, xóa nợ cho nông dân và bãi bỏ nhiều thứ thuế nên nghĩa quân nhận được sự hưởng ứng tham gia nhiệt tình của nhân dân và các dân tộc thiểu số. |
– Tạo dựng được lòng tin của nhân dân, tạo tiền đề cho phong trào Tây Sơn phát triển, thống nhất nước nhà. |
| 11 | Khởi nghĩa Phan Bá Vành | Phan Bá Vành | 1821- 1827 |
– Nghĩa quân hoạt động rộng khắp ở Thái Bình, Nam Định, Hải Dương, Quảng Yên. – Lập căn cứ ở Trà Lũ (Nam Định), đánh nhau hàng chục trận lớn với quân triều đình. – Năm 1827, nhà Nguyễn huy động lực lượng tấn công nghĩa quân, Phan Bá Vành bị bắt, khởi nghĩa thất bại. |
– Góp phần làm lung lay triều đình nhà Nguyễn. |
| 12 | Khởi nghĩa Nông Văn Vân | Nông Văn Vân | 1833 – 1835 |
– Cuộc khởi nghĩa lan rộng khắp Việt Bắc. – Hai lần đẩy lùi cuộc càn quét lớn của triều đình. – Lần thứ ba, quân triều đình tấn công dữ dội, Nông Văn Vân chết trong rừng, khởi nghĩa bị dập tắt. |
|
| 13 | Khởi nghĩa Lê Văn Khôi | Lê Văn Khôi | 1833-1835 |
– Tháng 6 – 1833, Lê Văn Khôi chiếm thành Phiên An, tự xưng Bình Nam Đại nguyên soái. – Cả 6 tình Nam Kì đều theo ông khởi nghĩa. – Tướng Thái Công Triều làm phản, đầu hàng triều đình, Lê Văn Khôi bị cô lập, lâm bệnh qua đời. – Nghĩa quân bị đàn áp khốc liệt. |
|
| 14 | Khởi nghĩa Cao Bá Quát | Cao Bá Quát | 1854 -1856 |
– Tập hợp nông dân và các dân tộc miền trung du nổi dậy ở Hà Nội. – Năm 1855, Cao Bá Quát hi sinh. – Nghĩa quân tiếp tục chiến đấu đến cuối năm 1856 thì bị dập tắt. |
